Kentsel arama kurtarma (Urban Search and Rescue - USAR) eğitimleri, doğal afetler ve insan kaynaklı felaketlerde enkaz altında kalan bireylerin kurtarılması amacıyla uzmanlaşmış ekiplerin yetiştirilmesini hedefleyen kapsamlı bir programdır. Depremler, sel, toprak kaymaları ve patlamalar gibi afetlerde, zamanla yarışan bu ekipler, profesyonel beceriler ve uygun ekipmanlar ile felaketzedelerin hayatlarını kurtarmaya odaklanır.

Bu makalede, kentsel arama kurtarma eğitimlerinin aşamaları, kullanılan ekipmanlar, afetlerde doğru davranış şekilleri, ekip bütünlüğünün önemi ve kişisel koruyucu donanımlar (KKD) gibi konuları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Kentsel Arama Kurtarma Eğitimleri

Kentsel arama kurtarma eğitimleri, farklı disiplinleri bir araya getiren çok yönlü bir süreçtir. Bu eğitimlerde ekip üyeleri; enkaz altındaki kişilere ulaşma, onları güvenli bir şekilde kurtarma, yaralı kişilere ilk yardım sağlama ve afet bölgelerinde doğru iletişim kurma gibi kritik beceriler kazanırlar.

Eğitimlerin temel aşamaları şu şekildedir:

• Teorik Eğitim: Bu aşama, afetlerin yapısı, arama kurtarma teknikleri ve güvenlik protokolleri üzerine odaklanır. Depremler, bina çöküşleri ve patlamalar gibi çeşitli felaketlerin nasıl meydana geldiği ve enkaz altında kalan insanların nasıl tespit edileceği konusunda bilgiler verilir.

• Pratik Eğitim: Ekip üyeleri, gerçeğe yakın koşullarda tatbikatlar yaparak, enkaz altına ulaşma ve kurtarma tekniklerini uygularlar. Bu aşamada, zaman yönetimi ve ekip içi koordinasyonun önemi ön plandadır.
• Simülasyonlar: Eğitimlerin en kritik kısmı, gerçek afet koşullarına benzer ortamlar yaratarak yapılan simülasyonlardır. Bu simülasyonlarda, ekip üyeleri hem fiziksel hem de psikolojik olarak felaket anında ne yapmaları gerektiğini öğrenirler. Simülasyonlar, arama köpekleri ve özel ekipmanlar kullanılarak gerçekleştirilir.

Kentsel Arama Kurtarma Ekipmanları

Kentsel arama kurtarma operasyonlarında kullanılan ekipmanlar, kurtarma görevlerinin başarıyla tamamlanmasında hayati bir rol oynar. Ekipmanlar, enkaz altında sıkışmış bireyleri bulmak, güvenli bir şekilde kurtarmak ve ekip üyelerinin güvenliğini sağlamak için özel olarak tasarlanmıştır.

• Dinleme Cihazları ve Sismik Sensörler: Enkaz altındaki insanların seslerini tespit etmek için kullanılan dinleme cihazları, felaketzedelere ulaşmada kritik öneme sahiptir. Ayrıca, sismik sensörler, enkaz altında hareket eden insanları algılayabilir ve kurtarma ekibine yönlendirme yapabilir.
• Beton Kesme Makineleri: Enkaz altında kalan bireylere ulaşmak için kullanılan bu makineler, sağlam beton bloklarını keserek hızlı müdahale imkanı sağlar.
• Termal Kameralar: Vücut ısısını algılayabilen termal kameralar, enkaz altında canlı olan kişilerin yerini tespit etmek için kullanılır.
• Arama Köpekleri: Eğitimli köpekler, enkaz altındaki insanları bulma konusunda oldukça etkilidir. Köpekler, koku alma yetenekleri sayesinde kısa sürede insan varlığını tespit edebilirler.

Olası Afetlerde Davranış Şekilleri

Doğal afetlerde doğru davranışlar, hayatta kalma şansını artırır. Deprem gibi ani gerçekleşen afetlerde, panik yapmadan bilinçli bir şekilde hareket etmek kritik öneme sahiptir.

• Deprem Anında Ne Yapılmalı?: Eğer bina içindeyseniz, hemen sağlam bir nesnenin altına girip (masa, sandalye gibi), başınızı ve boynunuzu koruyarak çök-kapan-tutun pozisyonu almalısınız. Binadan dışarı çıkmak yerine, güvenli bir noktada sarsıntının geçmesini beklemek en doğru hareket olacaktır.
• Sel ve Su Baskınlarında Davranış: Eğer sel felaketi yaşanıyorsa, suyun hızla yükselme riski olduğu için hemen yüksek bir noktaya çıkılmalıdır. Su seviyesinin bulunduğunuz yere yaklaşması durumunda, güvenli bir üst kata geçmek hayati önem taşır.
• Yangınlarda Ne Yapılmalı?: Yangın anında dumandan etkilenmemek için yere yakın kalınmalı ve bir bez ya da giysi parçası ile ağız ve burun kapatılmalıdır. Eğer çıkış yolları kapalıysa, bir odada kalarak dışarıya işaret verilmeli ve yardım beklenmelidir.

Ekip Bütünlüğü ve İletişim

Kentsel arama kurtarma operasyonlarının başarılı olmasının temelinde ekip bütünlüğü ve etkili iletişim yatmaktadır. Bir afet alanında, her saniyenin kritik olduğu göz önünde bulundurulduğunda, ekip üyeleri arasında uyumlu bir işbirliği kaçınılmazdır.

Arama Kurtarma Ekiplerinde hiyerarşik sistemin önemi yüksektir. Ekip liderine mutlak itaat çoğu zaman hayat kurtarır.

• Ekip İçi Koordinasyon: Her ekip üyesi, kendi görev alanında uzmanlaşmış olmalıdır. Örneğin, bir ekip üyesi kurtarma operasyonunu yönetirken, bir diğeri yaralıların ilk yardımını yapabilir. Bu görev dağılımı, operasyonların daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilerlemesini sağlar.
• İletişim: Afet bölgelerinde iletişim hatları kesilebilir, bu nedenle ekiplerin birbirleriyle telsiz ve uydu telefonları gibi alternatif iletişim araçları kullanarak haberleşmeleri gerekir. Ayrıca, enkaz altında kalan bireylerle sesli iletişim kurmak, onların moralini yüksek tutmak için önemlidir.

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

Kişisel koruyucu donanımlar, arama kurtarma ekiplerinin güvenliğini sağlamak amacıyla tasarlanmış özel ekipmanlardır. Bu donanımlar, ekip üyelerinin fiziksel yaralanmalardan korunmasını ve tehlikeli koşullarda daha güvenli bir şekilde çalışmalarını sağlar.

• Baret: Baş bölgesini darbelere karşı koruyan baretler, enkaz altında çalışan ekip üyeleri için hayati önem taşır.
• Koruyucu Gözlük: Gözleri toz, kimyasallar ve enkaz parçalarından koruyan gözlükler, operasyonlar sırasında sürekli kullanılır.
• Eldiven: Keskin yüzeylere karşı elleri koruyan eldivenler, ekip üyelerinin güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar.
• Çelik Burunlu Botlar: Ayak bölgesini ağır enkaz parçalarından koruyan bu botlar, kayma ve düşmelere karşı da ekstra güvenlik sağlar.

Sonuç

Kentsel arama kurtarma eğitimleri, olası bir afet durumunda hayat kurtaracak becerilere sahip uzman ekiplerin yetiştirilmesi açısından büyük önem taşır. Bu ekiplerin başarılı operasyonlar yürütebilmesi için hem teorik hem de pratik eğitimlerin titizlikle yapılması gerekir. Ayrıca, doğru ekipmanların kullanımı, afet sırasında doğru davranış şekillerini bilmek, ekip içi iletişim ve kişisel koruyucu donanımların kullanımı, operasyonların başarısında kritik rol oynar.

Sonuç olarak, arama kurtarma operasyonlarında zamanla yarışılır ve doğru eğitim almış, donanımlı ekiplerin varlığı hayat kurtarır. Bu nedenle, her bireyin temel arama kurtarma bilgilerine sahip olması ve afetler sırasında bilinçli davranması, olası felaketlerde hem kendi hayatlarını hem de çevresindeki insanları korumasına yardımcı olur.

Öncü ekip Türkiye’de AFAD’dır. Bu eğitimin üst seviyesi AFAD’a akreditasyon olmaktır.